Hai tiếng Pongour xuất phát từ ngôn ngữ Cơ Ho - pon: bốn,
gour: sừng, có nghĩa là bốn sừng tê giác. Gỉa thiết này lấy từ một truyện cổ
trong kho tàng truyện cổ các dân tộc bản địa. Chuyện kể rằng:
Ngày xưa, vùng đất này do nàng Ka Nai làm chủ. Nàng là
một nữ tù trưởng xinh đẹp và dũng mạnh. Ka Nai có tài chinh phục thú rừng,
đặc biệt là loài tê giác. Do đó, trong bộ tộc của nàng có bốn con tê giác
khác thường. Ka Nai thường sử dụng bốn con tê giác ấy để khai phá núi rừng
và chống giặc dữ bảo vệ làng buôn.
Thưở ấy, giặc Prenn (người Chàm) ở Panduranga (Ninh Thuận
ngày nay) thường lên quấy phá, bắt bớ những người dân miền thượng về làm nô
lệ hoặc đi lính chống lại người Yuan (Kinh). Một lần, bộ tộc của Ka Nai bị
lính của Prenn bắt đi khá nhiều. Căm giận trước cảnh ấy, nữ tù trưởng đã kêu
gọi các bộ tộc Tây Nguyên như Châu Mạ, Srê, Nộp…cùng nổi dậy chống lại
Prenn. Nàng đã cưỡi tê giác cùng với đoàn quân xuống đánh phá Pandaruga để
báo thù. Đội quân Ka Nai đã chiếm được bốn thành của Prenn, cứu được hàng
trăm người dân bị bắt. Nhưng qua chiến thắng này, nàng đã phải thấm thía một
nỗi đau nhân tình thế thái: một số người Cơ Ho, Châu Mạ đã theo giặc, chấp
nhận làm tôi tớ của Prenn chứ không chịu trở về Tây Nguyên. Đau buồn và tức
giận trước nghịch cảnh ấy, Ka Nai quyết trừng trị những kẻ bội nghĩa, vong
tình. Sau đó, nàng quyết tâm tạo dựng cuộc sống mới cho làng buôn mình. Ka
Nai cùng bốn con tê giác ngày đêm cần mẫn ủi núi san đồi để dựng nên một
“vương quốc thủy chung” cho bộ tộc. Thác Pon Gour ngày nay chính là dấu vết
những chiếc sừng khổng lồ của bốn con tê giác cắm xuống giữa núi rừng Tây
Nguyên để mở ra một kỷ nguyên mới cho các dân tộc bản địa nơi đây…
Cao gần 40m, hai bên là vách đá thẳng vút, bề mặt thác
trải rộng hơn 100m, thác Pongour đa dạng về dòng chảy bởi nó phải chảy qua
nhiều tầng ở độ cao khác nhau. Nơi dồn dập tuôn trào, nơi hiền hòa tràn qua
các bậc đá thoai thoải. Về mùa mưa, nước đổ xiết, trượt qua các tầng đá,
tung bụi nước tỏa thành một làn sương mỏng, trông xa thác nước giống như
chiếc áo choàng của nàng tiên nữ bỏ quên giữa chốn thiên thai.
Cảnh thác Pongour trông thật quyến rũ. Nhiều người vẫn
truyền tụng rằng, ngày xưa dòng nước buông mình trên những phiến đá biết
rung động tạo nên những âm thanh huyền diệu như ru hồn khách lãng du. Nhưng
giờ đây, điệu nhạc thần tiên ấy không còn nữa, mà về mùa mưa người ta chỉ
còn nghe Pongour gầm thét vang hai ba cây số. Phong cảnh xung quanh thac
thật hoang dã. Vào mùa khô, cảnh thác gần như ngập chìm trong màu sắc rực rỡ
của hoa cỏ núi rừng, đặc biệt là sắc vàng dã quỳ.
Thác Pongour là ngọn thác nổi tiếng bởi vẻ đẹp mơ màng,
hùng vĩ nhất của Nam Tây Nguyên.
(Theo Di tích, danh lam, thắng cảnh Lâm Đồng)